Foto: Guilherme Petri via Unsplash

Een ondernemer is iemand die arbeid en kapitaal combineert en daarmee risico neemt. Zo ongeveer had ik dat vroeger op school geleerd. Tijdens mijn studie economie leerde ik vooral dat arbeid en kapitaal allebei nogal ingewikkelde begrippen zijn. En mijn latere ervaring was dat ondernemers vooral mensen zijn die een chronisch gebrek aan kapitaal proberen te compenseren met meer arbeid. Nog weer later schreef ik een boek over ondernemerschap. In een van de eerste hoofdstukken staan een heleboel definities van ondernemerschap, veel daarvan beter dan bovenstaande.

Dus toen ik dat zinnetje weer las bij de Commissie Borstlap, was ik wel een beetje verbaasd. Een ondernemer is iemand die arbeid en kapitaal combineert en daarmee risico neemt. De context was het oneigenlijke gebruik van ondernemersfaciliteiten door zzp’ers. Zou de commissie nu echt suggereren om op basis van dit criterium een onderscheid te maken tussen echte en neppe ondernemers? Nou, heel veel succes daarmee.

Het bleef een paar weken stil, totdat VNO-voorman Hans de Boer het idee oppikte, in een interview met het FD en BNR. Hij maakte er bovendien “arbeid en kapitaalgoederen” van, daarmee ongewild aangevend hoe onwerkbaar dit idee is. Want mijn ene zus, die een schoonheidssalon heeft, en een studio met zonnebanken heeft gekocht, is nu ondernemer. Maar mijn andere zus, die ook een schoonheidssalon heeft, maar in een huurpand zit en haar apparaten heeft geleased, is dat niet. Zzp’er, zet je auto op de zaak en je bent klaar.

Welke definitie van “kapitaal” je ook kiest, dit wordt een bron van ellende, en een goudmijn voor adviseurs.

Maar het echte probleem is dat de definitie van ondernemen niet deugt. Voor ondernemen heb je in heel veel gevallen helemaal geen “kapitaal” meer nodig. De redenen: software vervangt hardware en steeds meer software komt “as a service”, dus als abonnement, beschikbaar. Een fotograaf had vroeger voor een kapitaal (haha) aan spullen nodig. Maar tegenwoordig huurt zij haar donkere kamer, en ook steeds vaker haar filters en studiolampen, bij een online dienstverlener.

Het kapitaal van de moderne ondernemer bestaat voornamelijk uit menselijk kapitaal, sociaal kapitaal en intellectueel eigendom. Dingen die we voor het gemak ook kapitaal noemen, maar die hele andere eigenschappen hebben. Kennis (intellectueel eigendom) en netwerken (sociaal kapitaal) worden meer waard als je ze deelt, niet minder. En menselijk kapitaal, dat heeft elke eenmanszaak per definitie, dus daar heb je in dit verband weinig aan. Al deze vormen van kapitaal blijven trouwens, zeker bij kleine ondernemingen, buiten de balans.

Kortom, dat een ondernemer iemand is die arbeid en kapitaal combineert, dat zal allemaal wel, als theoretisch concept, maar als basis om echte en neppe ondernemers te onderscheiden heb je er helemaal niets aan.