De komende tien jaar moeten we in Nederland een miljoen huizen bouwen. We gaan ook grotendeels overschakelen op duurzame energie; dat heet de energietransitie. Dat betekent het elektriciteitsnet stevig uitbreiden, gebouwen isoleren, warmtepompen plaatsen, windparken aanleggen en nog veel meer. Een miljoen extra woningen veroorzaken ook extra verkeer; zowel op de weg als op het spoor zal meer capaciteit nodig zijn.
De grote vraag is natuurlijk wie dat allemaal gaat doen, al dat bouwen en verbouwen. Er is nu al een tekort aan personeel. Treinen vallen uit omdat er geen conducteurs zijn. Restaurants zijn nog maar vier dagen per week open wegens te weinig koks. Wie een badkamer wil laten plaatsen, is over anderhalf jaar aan de beurt. Onlangs moest zelfs een tunnel in de A4 worden afgesloten, omdat er niemand was om de veiligheidscamera’s in de gaten te houden. Er is krapte op de arbeidsmarkt! We hebben te veel banen en te weinig mensen!
VNO-NCW wil het liefst personeel uit het buitenland halen, maar dat betekent nóg een paar honderdduizend woningen extra met bijbehorende wegen, stroomkabels en badkamers, dus dat lijkt me olie op het vuur. En bovendien: hoe kun je nu als land te veel banen hebben? De banen zijn er toch voor de mensen? Het is voor ons, inwoners, toch alleen maar prettig om te kunnen kiezen?
Als er meer dan genoeg banen zijn, dan stimuleert dat werknemers ook om zich te blijven ontwikkelen, en af en toe van baan te veranderen. In plaats van zich krampachtig vast te houden aan hun baan-met-vast-contract waar ze eigenlijk niet gelukkig zijn.
Als er meer dan genoeg banen zijn, dan kunnen we misschien eens kijken of er bedrijven zijn die we liever kwijt dan rijk zijn. Niets persoonlijks, maar gewoon omdat ze enorm in de weg zitten bij het bereiken van onze doelstellingen. Bijvoorbeeld bedrijven die veel CO2 uitstoten, woningbouw in een groot gebied onmogelijk maken en bewezen schade aan de volksgezondheid veroorzaken.
Knelpunten moet je niet te snel willen oplossen. Altijd aan alle vraag tegemoet komen, dat is de luie en makkelijke optie. Het knelpunt verdwijnt tijdelijk en niemand hoeft zijn gedrag te veranderen. Niemand hoeft moeilijke keuzes te maken. Innovatie en echte vooruitgang ontstaan pas onder druk. Als de makkelijke optie niet beschikbaar is, dan pas komen de slimmere oplossingen bovendrijven. In plaats van dom groeien – meer van hetzelfde – kun je vaak slimmer groeien: hetzelfde doen met minder.
Het tekort aan personeel kan zo van een knelpunt een zegen worden. Automatisering en robotisering krijgen een nieuwe impuls. De productiviteit stijgt, evenals de lonen. Overheden laten zich niet meer chanteren met “ja, maar banen” als argument, als er weer een datacenter langskomt of een aluminiumsmelter in de problemen zit.
Laat je niets wijsmaken door de werkgevers. Zolang er nog mensen op Schiphol voor een hongerloon koffers verwerken van overstappers die helemaal niet op Schiphol hadden hoeven te zijn, zijn er nog arbeidskrachten genoeg in Nederland. Ze doen alleen niet altijd nuttige dingen. Dat biedt ruimte om kleiner te groeien.
Dit stuk verscheen eerder in NoordZ, de maandelijkse ondernemersbijlage bij het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant.